Vai trò siêu âm trong chuyển dạ

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ Chuyên khoa I Lê Hồng Liên – Khoa Sản phụ khoa – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Hiện nay, việc xác định chính xác thời điểm bắt đầu chuyển dạ vẫn còn là thách thức cho nhiều nhà nghiên cứu sản khoa. Ngoài thăm khám lâm sàng bằng tay thì siêu âm chuyển dạ cũng đóng vai trò quan trọng trong những trường hợp ngôi thai bất thường, chuyển dạ chậm và ngừng tiến triển.

1. Tổng quan

Chuyển dạ là quá trình tổng hợp nhiều hiện tượng chuẩn bị cho việc đón thai nhi chào đời. Trong đó quan trọng nhất là những cơn co tử cung giúp cổ tử cung dần mở và giúp sổ thai và nhau ra ngoài.

Việc bác sĩ và hộ sinh thường làm là theo dõi các dấu hiệu:

• Các cơn co tử cung xuất hiện thường xuyên, nhưng cần phân biệt với cơn gò chuyển dạ.
• Cổ tử cung có dấu hiệu mở >3- 4cm.

Chuyển dạ thông thường đều trải qua 3 giai đoạn:

Giai đoạn 1 (Quá trình mở cổ tử cung). Từ khi có chuyển dạ đến khi cổ tử cung mở trọn có tổng thời gian trung bình là 15 giờ chia ra 2 giai đoạn:

• Giai đoạn tiềm thời (8 giờ).
• Giai đoạn hoạt động (7 giờ).

Giai đoạn 2 (Sổ thai). Từ khi cổ tử cung mở trọn cho đến khi thai sổ ra ngoài thời gian tùy theo thai nhi là con so hay con rạ:

• Con so: thời gian ra từ 30 phút – 2 giờ (trung bình 50 phút).
• Con rạ: thời gian ra từ 15 phút – 1 giờ (trung bình 20 phút).

Giai đoạn 3 (Sổ nhau). Từ sau khi sổ thai đến khi sổ nhau ra ngoài trung bình mất từ 5-30 phút.

2. Đặc điểm cơn chuyển dạ

Thai phụ sẽ được chẩn đoán là chuyển dạ nếu có các dấu hiệu:

• Đau bụng từng cơn (bởi các cơn co chuyển dạ)
• Ra nhớt hồng ở âm đạo.
• Xóa mở cổ tử cung.
• Thành lập đầu ối.

Ngoài ra, đặc điểm của cơn co chuyển dạ thật sự bao gồm:

• Xuất hiện cơn co tử cung đều đặn, khoảng 12 cơn/ 1 giờ.
• Khoảng cách giữa các cơn co ngắn dần, tăng dần về cường độ và thời gian.
• Cường độ gia tăng, tỉ lệ với cơn đau.
• Gây xóa mở cổ tử cung.
• Xuống ngôi thai.
• Thuốc giảm co thắt cũng không ngăn được cơn co.

3. Vai trò siêu âm trong chuyển dạ

Từ trước đến nay, việc đánh giá và xử lý một cuộc chuyển dạ thường được dựa trên thăm khám lâm sàng, tức thăm khám bằng tay để đo độ mở tử cung, độ lọt và kiểu thế của thai. Tuy nhiên trong một số trường hợp phương pháp này có thể thiếu chính xác và chủ quan (ví dụ như có bướu huyết thanh), gây khó khăn cho việc xác định vị trí thóp và đường liên thóp của thai.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng siêu âm chuyển dạ có độ chính xác hơn thăm khám lâm sàng trong chẩn đoán kiểu thế thai, độ lọt thai trong khung chậu và dự đoán thai trình ngưng tiến triển.

Xét trong phạm vi nhất định, vai trò siêu âm trong chuyển dạ bao gồm:

• Xác định phương án sinh thường hay mổ lấy thai.
• Tiên lượng kết quả của một cuộc sinh nở.
• Siêu âm ngả bụng: giúp xác định vị trí đầu và cột sống thai nhi.
• Siêu âm ngả đáy chậu: giúp xác định kiểu thế và độ lọt của thai.

3.1. Đánh giá kiểu thế thai

Việc xác định chính xác vị trí chẩm của đầu thai (chẩm trước, chẩm sau) là việc hết sức quan trọng. Từ trước đến nay, các bác sĩ thường xác định kiểu thế thai qua thăm khám bằng tay, sờ chạm đường liên thóp, thóp trước và thóp sau của thai. Do kiểu thế chẩm sau thường dẫn đến khả năng mổ lấy thai và tăng nguy cơ cho mẹ và thai nhi nên cần đánh giá đúng kiểu thế thai khi chuyển dạ.

Nếu đánh giá sai có thể kéo dài thời gian chuyển dạ, tăng tỉ lệ chấn thương cho cả mẹ và con.

Thăm khám bằng tay thường ít chính xác đối với trường hợp bất thường kiểu thế thai, ví dụ như: chẩm ngang, chẩm sau hoặc có bướu huyết thanh to, lọt không đối xứng (liên quan đến chuyển dạ tắc nghẽn). Trường hợp này can thiệp thủ thuật gần như chắc chắn phải thực hiện.

3.2. Đánh giá độ lọt thai

Độ lọt là tương quan vị trí đầu trong ống sinh so với mặt phẳng qua gai ngồi của sản phụ. Thông thường khi thăm khám bằng tay, bác sĩ sẽ dùng tay để đo độ lọt của thai qua ngả âm đạo. Khi đó, đầu thai được đánh giá là lọt khi phần thấp nhất và cứng nhất của xương sọ ngang với mức mặt phẳng qua 2 gai chậu của mẹ (độ lọt 0).

3.2. Đánh giá sự xuống và cúi ngửa của đầu thai

Siêu âm chuyển dạ cũng đánh giá được góc tiến triển (AoP, còn được gọi là “góc xuống”), đây được xem là thông số chính xác và đánh giá được độ xuống của đầu thai.

Chỉ cần đầu thai ngửa một mức độ nhỏ cũng có thể cản trở quá trình đi xuống trong giai đoạn 1 và có thể dẫn đến chuyển dạ bất thường. Như vậy siêu âm cũng hữu ích trong việc đánh giá góc chẩm sống (OSA – độ cúi ngửa đầu thai) và dự đoán kết cục chuyển dạ.

Siêu âm qua ngả bụng giúp đánh giá độ cúi ngửa chính xác hơn thăm khám bằng tay đối với thế chẩm trước hoặc chẩm ngang.

4. Kết luận

Hiện nay kỹ thuật siêu âm chuyển dạ vẫn chưa được áp dụng rộng rãi, mặc cho nhiều nghiên cứu đã chứng minh độ chính xác khách quan và khả năng lặp lại cao hơn so với thăm khám bằng tay. Tuy nhiên có 2 trường hợp mà siêu âm chắc chắn được áp dụng trong chuyển dạ, đó là:

• Chuyển dạ chậm hoặc ngừng tiến triển trong giai đoạn 1 & 2.
• Khi cần tiến hành sinh giúp, siêu âm giúp xác định ngôi bất thường, xác định vị trí, hướng đầu thai và độ lọt.

Lưu ý: Siêu âm chuyển dạ nên được xem là một công cụ hỗ trợ (trường hợp cần) mà không thay thế hoàn toàn cho thăm khám bằng tay truyền thống.

Để bảo vệ sức khỏe thai phụ và bé trong suốt thai kỳ, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec cung cấp dịch vụ thai sản trọn gói như một giải pháp giúp mẹ bầu an tâm vì đã có sự đồng hành của đội ngũ y bác sĩ trong suốt thai kỳ. Khi lựa chọn Thai sản trọn gói, thai phụ được:

• Quá trình mang thai được theo dõi bởi đội ngũ bác sĩ có trình độ chuyên môn cao
• Thăm khám đều đặn, phát hiện sớm các vấn đề bất thường
• Thai sản trọn gói giúp thuận tiện cho quá trình sinh đẻ
• Trẻ sơ sinh được chăm sóc toàn diện.

Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 (phím 0 để gọi Vinmec) hoặc đăng ký lịch khám tại viện TẠI ĐÂY. Nếu có nhu cầu tư vấn sức khỏe từ xa cùng bác sĩ Vinmec, quý khách đặt lịch tư vấn TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn