Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Mỹ Linh – Bác sĩ Nhi sơ sinh – Khoa Nhi – Sơ sinh – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.
Trật khớp háng bẩm sinh là một rối loạn cơ xương ở trẻ em phổ biến và có thể dẫn đến rối loạn chức năng hông suốt đời kèm đau mãn tính. Phát hiện sớm bằng cách khám sàng lọc trật khớp háng bẩm sinh và nẹp được khuyến cáo để ngăn ngừa phẫu thuật cũng như các bệnh đi kèm trong tương lai. Với mục tiêu này, siêu âm khớp háng được xem là một công cụ hữu ích ở trẻ nhỏ cùng với các thủ thuật thăm khám.
1. Trật khớp háng bẩm sinh là gì?
Trật khớp háng bẩm sinh là tình trạng có sự phát triển không bình thường của khớp hông. Đây là kết quả mối quan hệ bất thường của chỏm xương đùi với khớp xương đùi.
Tỷ lệ mắc chứng trật khớp háng bẩm sinh được báo cáo thay đổi từ 1,5 – 20/1000 ca sinh, với phần lớn (60-80%) trường hợp bất thường tự khỏi trong vòng 2-8 tuần (còn gọi là khớp háng chưa trưởng thành).
Các yếu tố rủi ro của trật khớp háng bẩm sinh bao gồm:
- Giới tính nữ (nam:nữ khoảng 1: 8).
- Là trẻ sinh đầu lòng.
- Tiền căn gia đình.
- Chuyển dạ ngôi mông.
- Thiểu ối.
- Tật xương đốt bàn chân khép.
- Nứt đốt sống.
Trật khớp háng bẩm sinh nghi ngờ trong giai đoạn đầu sơ sinh nhờ vào việc kiểm tra lâm sàng được áp dụng rộng rãi, bao gồm thủ thuật Ortolani, thao tác Barlow và dấu hiệu Galeazzi. Chẩn đoán sau đó thường được xác nhận bằng siêu âm khớp háng, đặc biệt đây còn là công cụ giúp sàng lọc trật khớp háng bẩm sinh. Tuy nhiên, một khi có sự biến đổi đáng kể trong cấu trúc khớp thì cần phải kiểm tra bằng X-quang.
Siêu âm khớp háng được thực hiện ở trẻ sơ sinh vì biểu hiện lồi cầu xương đùi chưa rõ rệt
2. Vai trò của siêu âm khớp trong sàng lọc trật khớp háng bẩm sinh
Siêu âm được xem là công cụ đầu tiên được sử dụng như một phương pháp để đánh giá cấu trúc xương hông của trẻ sơ sinh vào những năm 1980. Việc phân loại Graf về sự phát triển của xương hông đã trở nên phổ biến do khả năng phát hiện sớm và độ chính xác được cải thiện. Theo đó, siêu âm đã sử dụng rộng rãi với mục tiêu sàng lọc trật khớp háng bẩm sinh. Ưu điểm của siêu âm khớp háng được thực hiện ở trẻ sơ sinh là vì biểu hiện lồi cầu xương đùi chưa rõ rệt. Ngoài ra, siêu âm còn có lợi thế là cho phép thực hiện kiểm tra động, đánh giá độ ổn định của khớp háng khi trẻ cử động.
Mặc dù siêu âm không phải là một phương tiện cho kết quả tuyệt đối, vì trật khớp háng bẩm sinh phát triển muộn có thể xảy ra mặc dù sàng lọc ban đầu cho kết quả âm tính, nếu không sàng lọc và phát hiện trong 3 tháng sau sinh, tình trạng trật khớp háng bẩm sinh có thể làm tăng yêu cầu phẫu thuật về sau. Vì vậy, các thăm khám và xét nghiệm tầm soát cho trẻ sơ sinh toàn diện luôn bao gồm chỉ định thực hiện siêu âm khớp háng để sàng lọc trật khớp háng bẩm sinh trong vòng 2–6 tuần sau sinh.
3. Cách thức thực hiện siêu âm khớp háng
- Thao tác
Siêu âm khớp háng được đánh giá bằng cách sử dụng phân loại Graf, sử dụng các phép đo góc alpha và beta của một mặt cắt tiêu chuẩn của hông.
Góc alpha là góc tạo thành giữa một cạnh bờ cánh xương chậu và một cạnh đường nối điểm đáy với góc trên ngoài ổ cối. Góc alpha bình thường là phải trên 60 độ.
Góc beta là góc tạo thành giữa một cạnh đường kéo dài xương cánh chậu và một cạnh đường kẻ góc trên ngoài ổ cối đi tiếp tuyến với chỏm xương đùi. Góc này càng hẹp càng tốt, thường nhỏ hơn 77 độ.
Tỷ lệ bao phủ xương (tỷ lệ d:D) là tỷ lệ phần lồi cầu xương đùi được bao phủ bởi mái ổ cối. Giá trị trên 50% được xem là bình thường.
Khi siêu âm, góc alpha và beta là các phép đo liên tục. Sau đó, các góc được mã hóa để thu được kiểu khớp (Ia, Ib, IIa, IIb, IIc, III, IV hoặc D). Một khớp háng có góc alpha trên 60 độ được phân loại là I trưởng thành. Nếu góc beta dưới 55 độ, khớp háng được tiếp tục phân loại là khớp loại Ia, trong khi trên 55 độ là loại Ib.
Nếu trẻ có góc alpha từ 50 đến 59 độ và dưới 3 tháng tuổi khi khám được phân loại là có khớp háng loại IIa chưa trưởng thành về mặt sinh lý, trong khi nếu chúng trên 3 tháng tuổi sẽ được phân loại là chậm phát triển loại IIb.
Nếu trẻ có góc alpha từ 43 đến 49 độ được phân loại là loạn sản loại IIc. Hơn nữa, hông có góc alpha dưới 43 độ được phân loại là kiểu lệch tâm III hoặc kiểu IV. Khớp có góc beta trên 77 độ được phân loại D.
Siêu âm khớp háng là công cụ hữu ích để phát hiện và chẩn đoán tình trạng bệnh ở trẻ
- Phân tích kết quả
Trẻ sơ sinh có Graf loại Ia hoặc Ib, khám chức năng khớp bình thường và không có các yếu tố nguy cơ khác được xem là ít khả năng mắc phải trật khớp háng bẩm sinh.
Tuy nhiên, nếu trẻ sơ sinh có phân loại Graf âm tính (Ia, Ib) nhưng lại có triệu chứng khi khám hoặc có yếu tố nguy cơ, trẻ được xếp vào trường hợp trung gian và được theo dõi sau một tháng để đánh giá tiến triển. Các bài kiểm tra khớp háng được sử dụng bao gồm bài kiểm tra Barlow, Ortolani, hạn chế gập hông, dấu hiệu Galeazzi và Allis. Các yếu tố nguy cơ bao gồm tiền sử gia đình bị trật khớp háng bẩm sinh, sinh ngôi mông, thiểu ối và bất kỳ dị tật tư thế nào của cổ hoặc chi dưới.
Trẻ sơ sinh có Graf loại IIa không chưa trưởng thành sẽ cần theo dõi một tháng sau đó, trong khi các trường hợp bị Graf loại IIc, III, IV và D bị loạn sản nặng hơn sẽ được chuyển đến bác sĩ chuyên khoa chỉnh hình nhi.
Tóm lại, siêu âm khớp háng là một phương pháp hiệu quả để sàng lọc, xác định tỷ lệ và chẩn đoán trật khớp háng cũng như chứng loạn sản khớp háng ở trẻ sơ sinh. Độ chính xác của phương pháp siêu âm trong sàng lọc trật khớp háng bẩm sinh tương đương với chụp X quang nhưng sẽ hạn chế nguy cơ phơi nhiễm tia X. Nhờ đó, trẻ được phát hiện sớm, kịp thời điều chỉnh, tránh rủi ro phẫu thuật chỉnh hình trong tương lai.
Hiện nay, Khoa nhi tại hệ thống Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec được nhiều bậc phụ huynh tin tưởng lựa chọn để thăm khám các bệnh lý mà trẻ sơ sinh cũng như trẻ nhỏ dễ mắc phải. Vinmec mang lại sự hài lòng cho Quý khách hàng và được các chuyên gia trong ngành đánh giá cao bởi:
- Quy tụ đội ngũ y bác sĩ hàng đầu về Nhi khoa: gồm các chuyên gia đầu ngành, có trình độ chuyên môn cao (giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ), giàu kinh nghiệm, từng công tác tại các bệnh viện lớn như Bạch Mai, 108.. Các bác sĩ đều được đào tạo bài bản, chuyên nghiệp, có tâm – tầm, am hiểu tâm lý trẻ. Bên cạnh các bác sĩ chuyên khoa Nhi trong nước, khoa Nhi còn có sự tham gia của các chuyên gia nước ngoài (Nhật Bản, Singapore, Úc, Mỹ) luôn tiên phong áp dụng những phác đồ điều trị mới nhất và hiệu quả nhất.
- Dịch vụ toàn diện: Trong lĩnh vực Nhi khoa, Vinmec cung cấp chuỗi các dịch vụ khám – chữa bệnh liên hoàn từ Sơ sinh đến Nhi và Vaccine,… theo tiêu chuẩn Quốc tế để cùng bố mẹ chăm sóc sức khỏe bé từ khi lọt lòng đến tuổi trưởng thành
- Kỹ thuật chuyên sâu: Vinmec đã triển khai thành công nhiều kỹ thuật chuyên sâu giúp việc điều trị các căn bệnh khó trong Nhi khoa hiệu quả hơn: phẫu thuật thần kinh – sọ, ghép tế bào gốc tạo máu trong điều trị ung thư.
- Chăm sóc chuyên nghiệp: Ngoài việc thấu hiểu tâm lý trẻ, Vinmec còn đặc biệt quan tâm đến không gian vui chơi của các bé, giúp các bé vui chơi thoải mái và làm quen với môi trường của bệnh viện, hợp tác điều trị, nâng cao hiệu quả khám chữa bệnh.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 (phím 0 để gọi Vinmec) hoặc đăng ký lịch khám tại viện TẠI ĐÂY. Nếu có nhu cầu tư vấn sức khỏe từ xa cùng bác sĩ Vinmec, quý khách đặt lịch tư vấn TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn
