Kiểm tra (test) dị ứng kháng sinh

Thông thường các bác sĩ có thể chẩn đoán dị ứng kháng sinh dựa trên các triệu chứng của bệnh nhân. Tuy nhiên trong những trường hợp khó xác định, người làm chuyên môn sẽ đề nghị tiến hành một số kiểm tra (test) dị ứng kháng sinh để có kết luận chính xác.

1. Tổng quan về dị ứng kháng sinh

Dị ứng thuốc nói chung là phản ứng bất thường của hệ miễn dịch với thuốc. Bất kỳ loại thuốc nào cũng đều có khả năng gây dị ứng, bao gồm thuốc không kê đơn, dược phẩm theo toa hoặc thảo dược… Tuy nhiên, dị ứng thuốc có nhiều khả năng xảy ra với một số loại thuốc nhất định, trong đó có dị ứng kháng sinh, ví dụ như penicillin.

Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến nhất của dị ứng kháng sinh hay dị ứng thuốc nói chung là:

• Nổi mề đay;
• Phát ban;
• Sốt.

Dị ứng kháng sinh có thể gây ra các phản ứng nghiêm trọng, chẳng hạn như tình trạng sốc phản vệ – đe dọa tính mạng và ảnh hưởng đến nhiều hệ thống của cơ thể. Cần lưu ý dị ứng thuốc không phải là tác dụng phụ của thuốc, do đó sẽ không được biết trước để liệt kê trên nhãn thuốc. Dị ứng thuốc cũng khác với tình trạng ngộ độc do dùng thuốc quá liều.

Nếu được chẩn đoán bị dị ứng thuốc, cách phòng ngừa tốt nhất là tránh dùng loại thuốc nghi ngờ. Ngoài ra, bạn cũng có thể bảo vệ bản thân bằng cách:

• Thông báo cho nhân viên y tế, bao gồm cả nha sĩ, biết tình trạng dị ứng kháng sinh của bạn và điều này cần được ghi chú rõ ràng trong hồ sơ y tế;
• Đeo vòng tay cảnh báo y tế xác định loại thuốc bạn bị dị ứng để đảm bảo được điều trị thích hợp trong trường hợp khẩn cấp.

2. Test dị ứng kháng sinh

Mặc dù việc tiến hành chẩn đoán dị ứng kháng sinh chính xác là điều cần thiết, thế nhưng các nghiên cứu đã phát hiện tình trạng này thường được chẩn đoán quá mức và bệnh nhân chưa chắc chắn đã dị ứng với loại thuốc đó. Nếu tình trạng dị ứng kháng sinh bị chẩn đoán sai sẽ khiến người bệnh buộc phải sử dụng các loại thuốc thay thế kém thích hợp hoặc đắt tiền hơn con số đáng ra phải trả.

2.1. Khai thác thông tin

Đầu tiên, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra thể chất và đặt câu hỏi cho người bệnh xung quanh các vấn đề như:

• Chi tiết về sự khởi đầu của các triệu chứng;
• Các loại thuốc không kê đơn hoặc theo toa đã dùng;
• Các loại thảo dược, vitamin hoặc thực phẩm bổ sung đã dùng (nếu có);
• Thời gian bắt đầu và kết thúc dùng thuốc;
• Điều gì giúp cải thiện hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng;
• Tiền sử phản ứng với thuốc hoặc dị ứng thực phẩm trong quá khứ của bản thân;
• Tiền sử dị ứng thuốc trong gia đình.

Bên cạnh những manh mối quan trọng để giúp bác sĩ trong quá trình chẩn đoán kể trên, bệnh nhân cũng có thể được yêu cầu làm các xét nghiệm bổ sung hoặc chỉ định đến chuyên khoa dị ứng để làm một số test kháng sinh sau đây:

2.2. Xét nghiệm da

Với xét nghiệm da, bác sĩ hoặc y tá chuyên môn sẽ cho một lượng nhỏ loại thuốc nghi ngờ vào da của bệnh nhân và theo dõi xem có phản ứng hay không. Hình thức xét nghiệm có thể là dùng lưỡi trích nhỏ gây xước da vào nội mạc, tiêm hoặc dán mẫu thuốc lên da khoảng 2 – 4 ngày. Các xét nghiệm da chỉ có tác dụng đối với một số loại thuốc nhất định, bao gồm:

• Penicillin và các kháng sinh khác;
• Thuốc giãn cơ;
• Vài loại thuốc trị ung thư.

Riêng test kháng sinh bằng miếng dán còn có công dụng kiểm tra các phản ứng dị ứng chậm trễ với kháng sinh và các loại thuốc khác.

Phản ứng dương tính với xét nghiệm sẽ gây ra vết sưng đỏ, ngứa, nổi mẩn và cho thấy bạn có thể bị dị ứng với loại kháng sinh đó. Tuy nhiên kết quả âm tính lại không phải là kết luận rõ ràng. Đối với một số loại thuốc, kết quả xét nghiệm âm tính thường đồng nghĩa là bạn không bị dị ứng với chúng. Tuy nhiên vẫn có trường hợp kết quả âm tính sẽ không loại trừ hoàn toàn khả năng dị ứng kháng sinh.

2.3. Xét nghiệm máu

Bác sĩ có thể yêu cầu bệnh nhân tiến hành xét nghiệm máu trong phòng thí nghiệm để loại trừ các tình trạng khác cũng gây ra những dấu hiệu hoặc triệu chứng tương tự.

Mặc dù có một vài xét nghiệm máu giúp phát hiện phản ứng tình trạng dị ứng kháng sinh, song những test kháng sinh này không được áp dụng thường xuyên do độ chính xác của chúng chưa được nghiên cứu và công nhận rộng rãi. Xét nghiệm máu test kháng sinh thường được chỉ định khi có lo ngại về việc xuất hiện phản ứng nghiêm trọng đối với xét nghiệm da.

3. Điều trị dựa trên kết quả test dị ứng kháng sinh

Sau khi phân tích các triệu chứng và kết quả xét nghiệm của bệnh nhân, bác sĩ thường đưa ra một trong những kết luận sau:

• Có bị dị ứng kháng sinh;
• Không bị dị ứng kháng sinh;
• Có thể bị dị ứng thuốc – với mức độ chắc chắn khác nhau.

Những kết luận này có thể giúp bác sĩ và bệnh nhân đi đến quyết định điều trị trong tương lai. Phác đồ điều trị cho các trường hợp dị ứng thuốc có thể được chia thành hai mục tiêu:

• Một là kiểm soát các triệu chứng dị ứng hiện tại

Có thể dùng một hoặc kết hợp những biện pháp như: thu hồi loại kháng sinh gây dị ứng, dùng thuốc kháng histamin để ngăn chặn hệ miễn dịch kích hoạt phản ứng dị ứng, sử dụng corticosteroid đường uống hoặc tiêm để điều trị viêm do phản ứng nghiêm trọng, hoặc điều trị sốc phản vệ bằng cách tiêm epinephrine ngay lập tức cũng như chăm sóc tại bệnh viện để duy trì huyết áp và hỗ trợ hô hấp.

• Hai là giúp cơ thể thích nghi với loại thuốc gây dị ứng nếu chúng là cần thiết và không thể thay thế

Dưới sự giám sát cẩn thận của đội ngũ y tế có chuyên môn, bệnh nhân sẽ bắt đầu sử dụng từ một liều rất nhỏ và sau đó tăng dần liều lớn hơn để giải mẫn với loại kháng sinh gây dị ứng. Nếu có thể đạt được liều lượng mong muốn mà không gặp phản ứng thì bệnh nhân có thể tiếp tục điều trị.

Nhìn chung có một vài loại test dị ứng kháng sinh khác nhau giúp chẩn đoán tình trạng dị ứng của cơ thể với các loại thuốc. Bác sĩ sẽ xem xét và lựa chọn hình thức kiểm tra phù hợp nhất cho từng trường hợp cụ thể. Ngoài ra, bệnh nhân cũng có thể chụp ảnh tình trạng phát ban hoặc sưng tấy trên da để cho bác sĩ xem. Điều này sẽ giúp quá trình chẩn đoán được dễ dàng hơn nếu các dấu hiệu và triệu chứng đã giảm bớt vào thời điểm đến thăm khám.

Tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, test lẩy da được thực hiện cho tất cả các bệnh nhân trước khi tiêm truyền kháng sinh Penicillin và Streptomycin lần đầu tiên (trừ trường hợp có chống chỉ định), bệnh nhân dùng Lidocain và có tiền sử dị ứng, sốc với thuốc gây tê nhóm amid hoặc trong bệnh viêm phế quản, viêm da cơ địa để xác định dị nguyên gây bệnh.

Nếu có triệu chứng bất thường, bạn nên được thăm khám và tư vấn với bác sĩ chuyên khoa.

Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 (phím 0 để gọi Vinmec) hoặc đăng ký lịch khám tại viện TẠI ĐÂY. Nếu có nhu cầu tư vấn sức khỏe từ xa cùng bác sĩ Vinmec, quý khách đặt lịch tư vấn TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn

Nguồn tham khảo: Webmd.com; Mayoclinoc.org