Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Cử nhân Trần Huệ Trân – Chuyên Viên IVF – Trung tâm Hỗ trợ sinh sản – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
Hình thái tinh trùng bình thường đề cập đến kích thước và hình dạng của từng tinh trùng khi quan sát dưới kính hiển vi. Đây là một trong những yếu tố quan trọng góp phần vào khả năng sinh sản của nam giới. Trong đó, hình dạng đầu rất quan trọng vì nó ảnh hưởng đến khả năng tinh trùng hòa tan với bề mặt bên ngoài của trứng và thụ tinh.
1. Hình thái bình thường của tinh trùng là gì?
Không phải tất cả tinh trùng của một người đàn ông đều giống nhau hoàn toàn. Những bất thường về kích thước và hình dạng của tinh trùng có thể xảy ra ở phần đầu, cổ, phần giữa hoặc phần đuôi.
Trong một số trường hợp, những bất thường về hình thái không ảnh hưởng đến chức năng tổng thể của tinh trùng. Trong các trường hợp khác, tinh trùng có thể không có khả năng di chuyển đủ nhanh để tiếp cận trứng, chọc thủng hoặc đi vào bên trong của trứng.
Việc đánh giá hình thái tinh trùng thường được các bác sĩ tiến hành trong quá trình phân tích tinh dịch tổng quát hoặc xét nghiệm khả năng sinh sản.
2. Xét nghiệm hình thái tinh trùng
Xét nghiệm hình thái tinh trùng là kiểm tra các mẫu tinh dịch dưới kính hiển vi, đếm và tính tỷ lệ phần trăm tinh trùng có hình dạng bình thường trong tổng số tinh trùng có trong mẫu tinh dịch đó.
Các đặc điểm của hình thái tinh trùng bình thường bao gồm:
- Phần đầu:
- Đầu có hình bầu dục với đường nét rõ ràng;
- Kích thường phần đầu: chiều rộng từ 2,5 đến 3,2 micromet (μm) và chiều dài từ 3,7 đến 4,7 μm;
- Cực đầu chiếm từ 40 đến 70 phần trăm so với thể tích đầu tinh trùng;
- Cực đầu không có không bào lớn – bào quan chứa đầy chất lỏng- và không có nhiều hơn hai không bào nhỏ và không chiếm quá 20 phần trăm tổng thể tích phần đầu của tinh trùng.
- Phần giữa của tinh trùng: thon, bề ngang khoảng 0,5 – 0,7 μm , dài 3,3 – 5,2 μm , gắn thẳng trục với đầu.
- Phần đuôi: phải thẳng, đều, thon hơn phần giữa, không cuộn, dài khoảng 45 – 50 μm (gấp 10 lần chiều dài đầu).
Các tinh trùng có hình dạng không đúng như mô tả trên đều được coi là tinh trùng bất thường.
Các kỹ thuật viên phòng thí nghiệm thường xử lý các xét nghiệm hình thái tinh trùng bằng cách đặt một phần nhỏ tinh dịch lên lam kính, để khô trong không khí, sau đó nhuộm nó bằng một loại thuốc nhuộm giúp tinh trùng dễ nhìn hơn dưới kính hiển vi.
Các kỹ thuật viên thường tính toán tỷ lệ phần trăm tinh trùng có hình dạng bình thường trong số 200 tinh trùng trở lên trong một phần của mẫu tinh dịch.
Các xét nghiệm hình thái tinh trùng cũng có thể được tiến hành bằng công nghệ phân tích hình ảnh, chẳng hạn như đánh giá hình thái tinh trùng có sự hỗ trợ của máy tính (CASA).
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, các xét nghiệm hình thái tinh trùng dựa trên máy tính chính xác và đáng tin cậy hơn so với các xét nghiệm thủ công bởi nó đã loại bỏ sai sót do con người gây ra.
Một lần xét nghiệm là không đủ để đánh giá đầy đủ chất lượng tinh dịch hay tinh trùng của một người đàn ông.
Xét nghiệm hình thái tinh trùng là kiểm tra các mẫu tinh dịch dưới kính hiển vi
Có một mức độ khác biệt cao giữa những người khác nhau, cũng như giữa các mẫu từ cùng một người. Các yếu tố có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm hình thái tinh trùng như:
- Lỗi do người đếm;
- Sự nhiễm bẩn;
- Ghi nhãn sai;
- Thời gian lưu trữ mẫu xét nghiệm trước khi tiến hành.
Chính vì vậy sẽ cần nhiều hơn một lần xét nghiệm để đánh giá kết quả hình thái tinh trùng một cách chính xác nhất có thể. Thông thường, cần từ tối thiểu 3 lần xét nghiệm cho kết quả giống nhau hoặc tương tự để xác nhận các phẩm chất như hình thái, sức sống và tính di động của tinh trùng của một người đàn ông.
3. Kết quả kiểm tra hình thái tinh trùng có ý nghĩa gì?
Hình thái tinh trùng bình thường có đầu hình bầu dục với đuôi dài. Tinh trùng có hình thái bất thường sẽ có các khuyết tật về đầu hoặc đuôi chẳng hạn như:
- Đầu to;
- Đầu nhỏ;
- Cổ gập.Đuôi cong;
- Đuôi kép;
- …..
Những khiếm khuyết này có thể ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận và xâm nhập vào trứng của tinh trùng. Tuy nhiên, có một tỷ lệ lớn tinh trùng dị dạng không phải là tình trạng hiếm gặp. Thông thường, chỉ có khoảng 4% đến 10% tinh trùng trong một mẫu tinh dịch có hình thái bình thường, có nghĩa là phần lớn tinh trùng trông không hoàn hảo dưới kính hiển vi.
Tỷ lệ tinh trùng có hình thái bình thường có thể khác nhau trên cùng một mẫu tinh dịch, trong cùng một phòng thí nghiệm, sử dụng các kỹ thuật tính điểm giống nhau. Hầu hết các chuyên gia sinh sản nam đều đồng ý rằng vai trò của hình thái tinh trùng trong việc dự đoán có thai là không rõ ràng và đó là một yếu tố dự báo vô sinh kém trừ khi gần 100% tinh trùng bất thường.
Tỷ lệ tinh trùng có hình thái bình thường dưới 4 phần trăm có thể có nghĩa là bạn sẽ mất nhiều thời gian hơn bình thường để có thai. Kết quả xét nghiệm cho thấy chỉ số hình dạng bình thường là 0% thường có nghĩa là thụ tinh bình thường khó có thể thành công, khi đó cần nhờ đến thụ tinh trong ống nghiệm (IVF).
Nếu bác sĩ cho bạn biết rằng tinh trùng của bạn có hình thái đầu nhỏ, thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) có thể là một lựa chọn phù hợp với bạn. Thụ tinh trong ống nghiệm là một phương pháp hỗ trợ sinh sản mà bác sĩ lọc rửa tinh trùng, lựa chọn tinh trùng có hình thái bình thường và tiêm trực tiếp vào trứng đã được lấy ra từ bạn tình của bạn. Sau đó, họ sẽ cấy các phôi thai vào tử cung của người phụ nữ. Đây là một thủ thuật xâm lấn, nhưng đây có thể là một phương pháp hiệu quả trong điều trị hiếm muộn.
Các tiêu chí về hình thái tinh trùng được đưa ra cách đây chưa đầy một thập kỷ, vì vậy vẫn còn rất nhiều khác biệt trong cách thức tiến hành xét nghiệm và giải thích kết quả.
Mặc dù tinh trùng có kích thước hoặc hình dạng bất thường, nhưng chúng vẫn có thể mang vật chất di truyền khỏe mạnh. Nhiều người đàn ông hiếm muộn có tỷ lệ tinh trùng bất thường cao.
Một người đàn ông có chỉ số hình dạng bình thường < 4% nên nói chuyện với các bác sĩ chuyên về vô sinh nam để có thể xác định nguyên nhân gây ra tỷ lệ hình thái bất thường và trong một số trường hợp, họ sẽ đề nghị một quá trình điều trị để cải thiện chất lượng tinh trùng.
Các bác sĩ cũng cho rằng chỉ số tinh trùng có hình thái bình thường thấp cũng làm giảm chất lượng tinh dịch và làm gia tăng tổn thương tinh trùng.
Tuy nhiên, càng ngày, các nhà nghiên cứu càng phát hiện ra rằng hình thái học có thể không đóng nhiều vai trò trong việc gây vô sinh như người ta từng nghĩ.
Một nghiên cứu năm 2017 cho thấy nam giới có chỉ số hình dạng bình thường 0% vẫn có khả năng đạt tỷ lệ sinh sản gần bình thường. Nghiên cứu cũng cho thấy rằng liệu pháp IVF thường không hiệu quả ở nam giới có hình dạng bình thường thấp hơn 4%.
Mặc dù tinh trùng có kích thước hoặc hình dạng bất thường, nhưng chúng vẫn có thể mang vật chất di truyền khỏe mạnh
Các xét nghiệm ADN được phát triển gần đây được nhiều nhà nghiên cứu và bác sĩ coi là một chỉ báo đánh giá vô sinh và chất lượng tinh dịch tốt hơn so với xét nghiệm phân tích tinh dịch thông thường.
Một số xét nghiệm ADN mới hơn hiện có để đánh giá chất lượng của tinh dịch bao gồm:
- Xét nghiệm cấu trúc nhiễm sắc tinh trùng (SCSA)
- Kiểm tra phân mảnh DNA
Ngoài phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm, những người có chỉ số hình thái tinh trùng bình thường có thể lựa chọn phương pháp tiêm tinh trùng vào tế bào chất (ICSI). Trong đó tinh trùng bình thường được phân lập từ mẫu tinh dịch và tiêm vào trứng, có thể là một lựa chọn tốt cho những người đàn ông có điểm hình thái tinh trùng thấp.
4. Các yếu tố sinh sản khác
Xét nghiệm hình thái tinh trùng chỉ là một phần của phân tích tinh dịch. Các yếu tố và mức độ hormone khác thường được đánh giá trong quá trình phân tích tinh dịch bao gồm:
- Tỷ lệ phần trăm tinh trùng sống;
- Khả năng di chuyển, hoặc các kiểu chuyển động chung và khả năng di chuyển của tinh trùng;
- Nồng độ của tinh dịch;
- Tổng lượng chất lỏng của tinh dịch;
- Khả năng hóa lỏng hoặc tinh dịch hóa lỏng nhanh như thế nào để tạo điều kiện cho tinh trùng di chuyển;
- Tổng số lượng tinh trùng;
- Độ dày của tinh dịch (độ nhớt);
- Sự xuất hiện của tinh dịch;
- pH tinh dịch;
- Các tế bào lạ trong tinh dịch, thường là vi khuẩn;
- Testosterone;
- Globulin gắn kết hormone giới tính (SHBG);
- Hormone kích thích nang trứng (FSH);
- Prolactin;
- Estradiol;
- Hình thức và chức năng DNA.
Cũng có thể đánh giá sự hiện diện của các tế bào cơ thể khác trong tinh dịch, chẳng hạn như:
- Tế bào biểu mô (tế bào từ ống dẫn tinh).
- Tế bào miễn dịch như bạch cầu (tế bào bạch cầu) và đại thực bào (tế bào miễn dịch xác thối).
Cơ thể của bạn luôn sản xuất tinh trùng mới, vì vậy những thay đổi về chế độ ăn uống hoặc lối sống của bạn có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của tinh trùng
5. Bạn có thể cải thiện hình thái tinh trùng?
Khi bạn còn trẻ, tinh trùng của bạn thường khỏe mạnh hơn. Vì vậy, theo một số bác sĩ bạn nên đông lạnh tinh trùng của bạn sớm hơn trong cuộc sống để bạn có sẵn tinh trùng khỏe mạnh nhất để sử dụng khi bạn cần tới chúng. Tuy nhiên, nếu bạn đã biết rằng phạm vi hình thái tinh trùng của bạn thấp, thì sẽ là quá muộn cho lựa chọn đó.
Cơ thể của bạn luôn sản xuất tinh trùng mới, vì vậy những thay đổi về chế độ ăn uống hoặc lối sống của bạn có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của tinh trùng của bạn trong tương lai, bao gồm:
- Giảm cân;
- Tập thể dục thường xuyên;
- Hạn chế uống nhiều rượu bia, sử dụng thuốc lá hoặc ma túy bất hợp pháp
- Mặc quần đùi cotton rộng rãi;
- Các chất bổ sung tự nhiên và vitamin cũng có thể hữu ích trong việc thúc đẩy tăng số lượng tinh trùng có hình thái bình thường.
Cho đến nay, vai trò và ảnh hưởng chính xác của hình thái tinh trùng đối với khả năng sinh sản còn nhiều tranh cãi. Các yêu tiêu chuẩn để đánh giá một dạng tinh trùng bình thường cũng khác nhau giữa các bác sĩ. Theo các quan niệm trước đây, nếu một người đàn ông có chỉ số hình thái tinh trùng thấp, các bác sĩ có thể sẽ sử dụng các công nghệ hỗ trợ sinh sản.
Tuy nhiên, kết quả phân tích tinh dịch bất thường không có nghĩa là bạn bị vô sinh. Nhiều người đàn ông có giá trị phân tích tinh dịch thấp vẫn có thể làm cha một cách tự nhiên, mặc dù họ có thể mất nhiều thời gian hơn. Nếu bạn và bạn đời của bạn không thể thụ thai thông qua quan hệ tình dục, công nghệ hỗ trợ sinh sản như thụ tinh trong ống nghiệm có thể giúp bạn.
Hiện nay, khách hàng có thể đến với Trung tâm Hỗ trợ sinh sản – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec. Đây là trung tâm hàng đầu Việt Nam được xây dựng và áp dụng quy trình điều trị phối hợp thăm khám toàn diện, kết hợp cả nam khoa và sản phụ khoa để đưa ra phương pháp tối ưu cho từng trường hợp của người bệnh.
Ưu điểm khi khách hàng lựa chọn trung tâm hỗ trợ sinh sản Vinmec:
- Được trang bị thiết bị hiện đại, hệ thống khí sạch theo tiêu chuẩn quốc tế đảm bảo chất lượng lab, hệ thống tủ cấy đơn tối ưu hóa chất lượng phôi, nâng cao tỉ lệ thành công cho mỗi chu kỳ thụ tinh nhân tạo.
- Thực hiện hầu hết các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản tiên tiến trên thế giới: ICSI (tiêm tinh trùng vào bào tương noãn); hỗ trợ phôi thoát màng; dự trữ sinh sản: đông phôi, đông tinh, đông noãn giúp KH chủ động thời gian sinh con theo ý muốn, chuyển phôi ngày 5, giảm thiểu thai; các kỹ thuật vô sinh nam (PESA, MESA, TEFNA, TESE)
- Bên cạnh phương pháp hỗ trợ sinh sản tiên tiến, đội ngũ bác sĩ giỏi trong nước và thế giới, có uy tín và kinh nghiệm lâu năm trong lĩnh vực hiếm muộn.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 (phím 0 để gọi Vinmec) hoặc đăng ký lịch khám tại viện TẠI ĐÂY. Nếu có nhu cầu tư vấn sức khỏe từ xa cùng bác sĩ Vinmec, quý khách đặt lịch tư vấn TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn
