Gây tê, gây mê trong phẫu thuật nhãn khoa

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Gây mê hồi sức – Khoa Ngoại tổng hợp – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Phẫu thuật nhãn khoa là hình thức phẫu thuật đòi hỏi sự chính xác tuyệt đối. Để một ca phẫu thuật mắt thành công cần có sự chuẩn bị kỹ càng, thao tác chuyên nghiệp ngay từ khâu gây tê, gây mê.

1. Gây mê trong phẫu thuật nhãn khoa

Hình thức gây mê thường được dùng trong phẫu thuật mắt là gây mê nội khí quản. Đây là phương pháp giúp kiểm soát hô hấp hữu hiệu, thường áp dụng cho các phẫu thuật cấp cứu, phức tạp, kéo dài tuy nhiên việc đặt nội khí quản cũng có những tác dụng phụ như tăng nhãn áp, tăng mạch, tăng huyết áp, đau họng, nuốt đau, khàn tiếng. Do vậy hiện nay còn có phương pháp gây mê mặt nạ thanh quản giúp tránh được các tai biến kể trên và được áp dụng rộng rãi trong các ca phẫu thuật bệnh lý nhãn khoa.

Tuy nhiên, so với gây mê thì phương pháp gây tê được đánh giá vượt trội hơn và chiếm giữ vị trí quan trọng trong những phương pháp vô cảm trong phẫu thuật nhãn khoa.

2. Chuẩn bị trước gây tê phẫu thuật mắt

Trước khi gây tê chuẩn bị cho phẫu thuật mắt, bệnh nhân cần được thăm khám, tư vấn và chuẩn bị trước một số vấn đề sau:

• Đánh giá tổng quát tim, phổi, thận, gan, thần kinh và nội tiết

• Đánh giá khả năng đáp ứng của bệnh nhân đối với phương pháp vô cảm, phẫu thuật.
• Quan sát và thăm khám vùng dự định gây tê.
• Giải thích, tư vấn cho bệnh nhân và gia đình về phương pháp vô cảm.
• Dặn dò bệnh nhân nhịn ăn, nhịn uống theo thời gian quy định.
• Truyền dịch cho bệnh nhân trước khi vào phòng phẫu thuật.
• Chuẩn bị phương tiện theo dõi mạch, huyết áp, SpO2,…

Kỹ thuật gây tê

Trong gây tê phẫu thuật nhãn khoa có các kỹ thuật gây tê điển hình như: gây tê hậu nhãn cầu, gây tê cạnh cầu, gây tê dưới bao tenon, gây tê tại chỗ…Mỗi phương pháp đều có ưu và nhược điểm riêng phù hợp cho mỗi loại phẫu thuật và bệnh nhân khác nhau.

Mục đích gây tê: tê kết mạc và nhãn cầu, bất động nhãn cầu, ổn định nhãn áp.

Tư thế bệnh nhân: đặt bệnh nhân nằm ngửa đầu, giữ đầu cố định trên gối ở giữa phẫu trường để có thể dễ dàng thao tác gây mê.

Dụng cụ và thuốc men:

• Ống chích 5ml.
• Thuốc tê Lidocain 2% 3-5ml, có thể thêm hyaluronidase 75UI/ml.
• Thuốc sát trùng (Betadine 5%)

3. Kỹ thuật gây tê hậu nhãn cầu

Gây tê hậu nhãn cầu là kỹ thuật dùng kim tiêm chọc qua da hoặc qua cùng đồ dưới, đi qua phía dưới nhãn cầu để đưa thuốc tê vào chóp cơ phía sau nhãn cầu.

Quy trình gây tê hậu nhãn cầu:

• Tiến hành sát trùng mí mắt trên, mí mắt dưới và xung quanh mắt.
• Xác định vị trí đâm kim: điểm nối giữa 1⁄3 ngoài và 2⁄3 trong bờ dưới hốc mắt.
• Hướng mũi kim ôm sát nhãn cầu, kết hợp quan sát chuyển động của nhãn cầu. Xác định kim có chạm hoặc đâm vào nhãn cầu hay không để điều chỉnh lại hướng tiêm.
• Khi kim đã ở chính xác vị trí (2,5-3,5cm), nhẹ nhàng bơm thuốc ra sau nhãn cầu.
• Đặt bóng ép lên trên để giúp thuốc tê khuếch tán, giảm nhãn áp, phù nề trong mắt.
• Bỏ bóng ép, kiểm tra sự dịch chuyển của mi và nhãn cầu.
• Tra thuốc sát khuẩn và sát khuẩn vùng da quanh mắt để chuẩn bị cho phẫu thuật.

Kỹ thuật gây tê hậu nhãn cầu trong phẫu thuật nhãn khoa có những ưu điểm và nhược điểm sau:

• Ưu điểm: thể tích thuốc ít, mang lại tác dụng nhanh. Thời gian để gây tê hậu nhãn cầu có tác dụng mất khoảng 5-7 phút, thời gian tác dụng khoảng 1-2 giờ.
• Nhược điểm: mất vận động ít, kết mạc rìa tê ít. Một số trường hợp có thể gây tai biến như kim chọc vào nhãn cầu (thủng nhãn cầu), tụ máu, liệt vận nhãn, co thắt động mạch trung tâm võng mạc, phù kết mạc, teo cơ ngoại nhãn, mất thị lực tạm thời. Do vậy phương pháp gây tê này hiện ngày càng ít được sử dụng.

4. Quy trình gây tê cạnh cầu

Gây tê cạnh cầu là hình thức gây tê quanh nhãn cầu thông qua đường hốc mắt trên hoặc phía dưới.

• Tiến hành sát trùng mí mắt trên, mí mắt dưới và xung quanh mắt.
• Xác định vị trí đâm kim:
• Gây tê cạnh cầu phía dưới: Đâm kim sát bờ dưới hốc mắt, hướng kim ra phía sau nhãn cầu. Hút nhẹ xem có đâm nhầm vào mạch máu hay không.
• Gây tê cạnh cầu phía trên: Đâm kim sát bờ trên hốc mắt, hướng ra phía sau nhãn cầu.
• Khi kim đã ở chính xác vị trí, nhẹ nhàng bơm thuốc ra sau nhãn cầu.
• Quan sát nếu thấy mắt có cảm giác căng đầy và xuất hiện sụp mí là dấu hiệu gây tê cạnh cầu tốt.
• Đặt bóng ép lên trên để giúp thuốc tê lan tỏa, giảm áp lực, phù nề trong mắt.
• Bỏ bóng ép, kiểm tra sự dịch chuyển của mi và nhãn cầu. Mắt bất động và đồng tử giãn nhẹ là dấu hiệu cho thấy kỹ thuật gây tê cạnh cầu tốt.
• Tra thuốc sát khuẩn và sát khuẩn vùng da quanh mắt để chuẩn bị cho phẫu thuật.

Gây tê cạnh cầu trong phẫu thuật nhãn khoa có những ưu điểm và nhược điểm sau:

• Ưu điểm: kỹ thuật đơn giản, hiệu quả gây tê tốt, dễ thực hiện, giá thành thấp, tỷ lệ biến chứng ít hơn so với gây tê hậu nhãn cầu.
• Nhược điểm: trường hợp không may có thể tiêm nhầm vào mạch máu hoặc nhãn cầu, chứng tăng nhãn áp, đau hơn so với gây tê dưới bao tenon.

Ngày nay gây tê cạnh cầu được đánh giá ít gây tai biến hơn so với kỹ thuật gây tê hậu nhãn cầu, do vậy những năm gần đây kỹ thuật này được dùng phổ biến để gây tê cho các phẫu thuật nhãn khoa thay thế cho tiêm hậu nhãn cầu.

Nếu bạn đang gặp phải những vấn đề về thị lực thì hãy đến ngay cơ sở y tế để được các bác sĩ khám và điều trị sớm nhất. Hiện nay, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có các gói dịch vụ liên quan đến thị lực như:

• Gói tầm soát tật khúc xạ
• Gói khám và tư vấn phẫu thuật đục thuỷ tinh thể
• Gói Ortho-K

Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 (phím 0 để gọi Vinmec) hoặc đăng ký lịch khám tại viện TẠI ĐÂY. Nếu có nhu cầu tư vấn sức khỏe từ xa cùng bác sĩ Vinmec, quý khách đặt lịch tư vấn TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn