Các giai đoạn phục hồi chức năng sau phẫu thuật rách sụn chêm khớp gối

Bài viết được viết bởi Bác sĩ Phục hồi chức năng – Khoa Ngoại Tổng hợp & Gây mê – Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng

Tổn thương sụn chêm thường gặp ở các vận động viên và cũng có thể xảy ra ở mọi người, nhất là người cao tuổi mắc bệnh thoái hóa khớp. Rách sụn chêm có thể xảy ra như là hậu quả của chấn thương hoặc chỉ đơn giản là do áp lực kéo dài lên đầu gối và có ảnh hưởng rất lớn tới khả năng vận động, đi lại của người bệnh.

1. Thế nào là rách sụn chêm?

Sụn chêm nằm ở trong khớp gối, giữa đầu dưới xương đùi và đầu trên xương chày, làm tấm đệm lót giữa 2 loại xương này. Sụn chêm gồm 2 tấm là sụn chêm trong (ở phía trong khớp) và sụn chêm ngoài (ở phía ngoài khớp) và được chia làm 3 phần: Sừng trước, thân giữa và sừng sau; bao gồm hai bờ là bờ bao khớp (bám vào bao khớp) và bờ tự do.

Đặc trưng chung của sụn chêm là dai, có tính đàn hồi cao và hoạt động như một hệ thống giảm xóc, nhận và truyền lực đều từ lồi cầu xương đùi xuống xương chày, làm giảm các sang chấn sụn khớp, tạo nên sự vững chắc cho khớp gối. Cũng chính vì các lý do này mà rách sụn chêm là tổn thương hay gặp ở khớp gối.

2. Nguyên nhân gây rách sụn chêm

Nguyên nhân rách sụn chêm ở người trẻ chủ yếu là sau một chấn thương vùng khớp gối, thường gặp khi chơi thể thao, bị ngã hoặc bị tai nạn giao thông,…. Còn ở người già, sụn chêm thường bị rách do thoái hóa.

Tiên lượng điều trị rách sụn chêm tùy vào từng trường hợp:

• Rách ở vùng 1/3 ngoài: giàu mạch máu nuôi nên rách ở vùng này dễ hồi phục nếu phát hiện sớm và điều trị đúng.
• Rách ở 1/3 giữa: vùng trung gian nên mạch máu bắt đầu giảm, tổn thương có thể lành khi điều trị đúng nhưng kết quả đem lại với tỉ lệ thấp.
• Rách ở 1/3 trong: đây là vùng vô mạch nên rách ở đây không có khả năng phục hồi nên thường điều trị bỏ đi phần rách.

3. Điều trị rách sụn chêm khớp gối

Quyết định điều trị rách sụn chêm sẽ dựa trên những yếu tố như: loại rách, vị trí rách và mức độ trầm trọng của chấn thương. Ngoài ra, tuổi tác và mức độ vận động của bệnh nhân cũng ảnh hưởng tới lựa chọn điều trị của bác sĩ.

Các phương pháp điều trị bao gồm: điều trị bảo tồn (bất động bằng nẹp gối, dùng thuốc giảm đau chống viêm, chườm đá, nghỉ ngơi, nâng cao chân có khớp gối tổn thương), tiêm huyết tương giàu tiểu cầu (PRP) hoặc điều trị phẫu thuật trong đó phẫu thuật nội soi được sử dụng phổ biến hơn vì nhiều lợi ích cho người bệnh.

Tổn thương sụn chêm khớp gối dù có chỉ định can thiệp phẫu thuật hay không thì việc phục hồi chức năng và tập luyện đóng vai trò rất quan trọng trong việc phục hồi lại biên độ vận động của khớp gối, tăng cường sức cơ, giúp người bệnh sớm di chuyển và sinh hoạt, làm việc trở lại bình thường, phòng tránh nguy cơ thoái hóa khớp sớm sau này.

Đối với trường hợp tổn thương sụn chêm có chỉ định điều trị bảo tồn, việc tập luyện sẽ được khám và chỉ định tùy trường hợp cụ thể, tùy theo mức độ tổn thương và phương pháp điều trị bảo tồn.

4. Bài tập phục hồi chức năng đối với người bệnh phẫu thuật sụn chêm

4.1. Nguyên tắc và mục đích của điều trị phục hồi chức năng

Điều trị Phục hồi chức năng cho người bệnh sau phẫu thuật sụn chêm khớp gối với nguyên tắc kết hợp vật lý trị liệu với các bài tập phục hồi chức năng nhằm tăng tầm vận động khớp gối, tăng sức mạnh cơ, giảm nguy cơ cứng – dính khớp gối, giúp người bệnh trở lại các vận động sinh hoạt và chơi thể thao bình thường. Theo đó, người bệnh cần kiên trì phối hợp thực hiện phục hồi chức năng trong tối thiểu 6 tuần

4.2. Các giai đoạn tập luyện

Giai đoạn 1: Tuần đầu ngay sau phẫu thuật (giai đoạn nằm viện)

• Đeo nẹp đùi gối cẳng chân với gối duỗi hoàn toàn tránh ảnh hưởng đến sụn chêm được tái tạo liên tục cả khi ngủ.
• Có thể vận động gập duỗi gối ngay từ ngày thứ 2 sau mổ. Không được gập gối quá 90o (tháo nẹp khi tập). Gối được phép gấp khi người bệnh ngồi và khi người bệnh không đi lại. Việc tập luyện này được thực hiện bởi kỹ thuật viên vật lý trị liệu- phục hồi chức năng.
• Tập gồng cơ đùi tư thế gối duỗi hoàn toàn, gồng 20 lần/ liệu trình mỗi lần giữ 5 giây x03 liệu trình/ ngày.
• Tập duỗi thẳng khớp gối ở tư thế nằm hoặc ngồi cố gắng giữ ở tư thế đó trong 5 phút. Tập 3 lần/ngày.
• Đeo nẹp: tập vận động khớp háng và cổ chân.
• Sử dụng nạng khi đi bộ (mang nẹp duỗi gối hoàn toàn) chịu trọng lượng một phần lên chân phẫu thuật.

Giai đoạn II: 02 đến 06 tuần sau phẫu thuật

• Gồng cơ tứ đầu đùi (cơ mặt trên đùi), tập 20 lần/ liệu trình mỗi lần giữ 5 giây x 03 liệu trình/ ngày.
• Tập duỗi thẳng khớp gối, nâng lên khỏi mặt giường hoặc có gối đỡ, giữ mỗi lần 5 phút x 03 lần/ngày.
• Tập gập duỗi khớp gối khi tháo nẹp, gấp không quá 90o, tập 20 động tác/lần x 03 lần/ngày.
• Nằm với chân duỗi thẳng: co cơ tĩnh toàn bộ chân phẫu thuật.
• Dạng khép khớp háng, vận động khớp cổ chân với gối duỗi thẳng.
• Sử dụng nạng và đeo nẹp khi đi bộ, chịu trọng lượng tăng dần vào chân phẫu thuật nếu không thấy đau khớp gối. Có thể gấp gối khi ngồi.

Giai đoạn III : 06 đến 12 tuần sau phẫu thuật

• Bỏ nẹp, chịu hoàn toàn trọng lượng lên chân phẫu thuật, đi bộ chậm tăng dần.
• Đứng lên từ tư thế ngồi trên ghế.
• Tập gập duỗi gối có sức cản với máy tập hoặc dụng cụ hỗ trợ tránh xoắn vặn khớp.
• Tập lên xuống cầu thang, đạp xe 10 – 20 phút.

Giai đoạn IV: 04 tháng sau phẫu thuật

• Có thể bắt đầu tập chạy
• Hoạt động trở lại các môn thể thao sau 06 tháng

Quá trình điều trị, tùy theo từng giai đoạn, từng bài tập mà cần có sự thực hiện hay tư vấn, hướng dẫn, theo dõi của bác sĩ và kỹ thuật viên Vật lý trị liệu – Phục hồi chức năng.

5. Những lưu ý trước và sau khi thực hiện bài tập phục hồi chức năng phẫu thuật rách sụn chêm khớp gối

Việc tập luyện cần phù hợp với sức chịu đựng của mỗi người:

• Không nên cố quá sức.
• Sau khi tập có thể chườm lạnh 15-20 phút để giảm phù nề.
• Nếu sau khi tập gối sưng phù, tụ dịch tức là bạn đã tập quá sức. Bạn cần tạm thời ngừng tập vận động khớp gối, chườm lạnh và kê cao chân, tham khảo ý kiến bác sĩ để được kê đơn hướng dẫn sử dụng thuốc chống viêm, giảm phù nề và điều chỉnh chế độ luyện tập nếu cần. Khi khớp gối đỡ nề, tiếp tục tập vận động bình thường.

Trong quá trình tập luyện và di chuyển, người bệnh nên lưu ý phòng tránh ngã, bằng cách:

• Môi trường sống cần đầy đủ ánh sáng thích hợp, đặc biệt là vào ban đêm khi người bệnh đi vào nhà vệ sinh, nền nhà không trơn trượt.
• Làm quen với các vật dụng và môi trường xung quanh, loại bỏ các đồ vật gây vướng víu, đặt các đồ vật cần thiết ngay tầm với.
• Đảm bảo dép đi vừa chân, đủ ma sát, không trơn trượt
• Cẩn thận khi đi vào phòng tắm hoặc đi vệ sinh vì nền nhà có thể trơn trượt.
• Tránh nơi có biển báo trơn trượt.
• Bấm chuông gọi điều dưỡng khi cần hỗ trợ, đặc biệt khi quý vị thấy mệt, chóng mặt, có vấn đề về thị lực, khó khăn khi đi lại…

Rách sụn chêm là một trong những chấn thương thường gặp khi chơi thể thao, bị ngã hoặc bị tai nạn giao thông…. Đây là một trong những bộ phận dễ bị tổn thương nhất của khớp gối. Rách sụn chêm khớp gối khiến người bệnh đau, khó chịu, ảnh hưởng đến vận động. Để điều trị bệnh hiệu quả cũng như tránh được các biến chứng nguy hiểm, người bệnh cần tuân thủ đúng các phương pháp điều trị và tập luyện theo chỉ định của bác sĩ.

Trung tâm Chấn thương chỉnh hình và Y học thể thao Vinmec là một trong số ít các Trung tâm đạt chuẩn FIFA trên thế giới và đầu tiên tại Việt Nam. Trung tâm được đầu tư lớn về công nghệ như 3D Technology in Medicine Center (Trung tâm nghiên cứu Công nghệ 3D trong Y học), Motion Analysis Lab (Phòng nghiên cứu, phân tích chuyển động) đầu tiên tại Việt Nam, ngang tầm với khu vực và trên thế giới.

Về chuyên môn, Vinmec đã làm chủ kỹ thuật và tạo ra sự đột phá trong điều trị, với các kĩ thuật tiên tiến cá thể hóa trong điều trị như ánh xạ giải phẫu, phẫu thuật chính xác sử dụng Robot trong mổ, phục hồi chức năng và dinh dưỡng chuyên sâu … đồng thời có mạng lưới hợp tác với nhiều chuyên gia đầu ngành về lĩnh vực y học thể thao trên thế giới. Chính vì vậy ngày 23/03/2022, Liên đoàn bóng đá Việt Nam (VFF) đã chính thức kí hợp tác cùng Vinmec nhằm nâng cao chất lượng công tác y tế dành cho các cầu thủ trong đội tuyển. Bên cạnh việc điều trị chấn thương phục vụ thi đấu, hợp tác giữa VFF và Vinmec còn bao gồm hoạt động nghiên cứu và đào tạo y học thể thao bài bản và chuyên nghiệp để nâng cao chất lượng chuyên môn.

Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 (phím 0 để gọi Vinmec) hoặc đăng ký lịch khám tại viện TẠI ĐÂY. Nếu có nhu cầu tư vấn sức khỏe từ xa cùng bác sĩ Vinmec, quý khách đặt lịch tư vấn TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn