Ăn cá tái sống rất dễ nhiễm sán dây

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Trần Quốc Vĩnh – Bác sĩ Cấp cứu – Khoa Hồi sức – Cấp cứu – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Nhiễm sán dây cá thường xảy ra đối với những người có thói quen ăn thịt cá sống, cá tái. Bệnh sán dây cá gây ra hội chứng thiếu máu và có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như tắc ruột, ói mửa, thậm chí trụy tim mạch.

1. Nguy cơ nhiễm sán dây cá từ thịt cá tái sống

Hiện nay, nhiều trường hợp nhiễm sán dây cá đã được phát hiện tại Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng TP.HCM và Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM. Đa phần bệnh nhân mắc bệnh sán dây cá là do ăn phải thịt cá có chứa ấu trùng sán dây cá. Tuy nhiên, ăn cá có nhiễm sán không còn tùy thuộc vào việc chế biến thịt cá, đảm bảo an toàn vệ sinh trong khâu chế biến và bảo quản. Ngoài ra, thói quen ăn cá tái, cá sống cũng là một trong những nguyên nhân chính gây bệnh.

Sán dây cá, hay còn sán dải cá, sán cá, có tên khoa học là Diphyllobothrium latum. Đây là loại sán dài nhất ký sinh ở người, chiều dài trung bình khoảng độ 3 – 10 mét, có khi dài đến 20 mét, số đốt sán có thể lên đến 3.000 – 4.000 đốt. Sán cá thường có mặt ở khắp nơi, nhất là những vùng nước bị ô nhiễm, như nước cống rãnh, kênh rạch nhiều rác thải.

Về con đường ký sinh và lây nhiễm, sán cá đòi hỏi phải qua hai ký chủ trung gian sống dưới nước. Đầu tiên là các loại giáp xác sống trong môi trường nước ngọt. Trứng sán từ phân người ra ngoài môi trường, gặp nước sẽ nở ra thành ấu trùng lông và làm mồi ăn cho loài giáp xác (tôm, tép…). Ký chủ trung gian thứ hai là loài cá (cá hồi, cá măng,..) ăn phải giáp xác có mang ấu trùng lông.

Ấu trùng sán dây cá sẽ ký sinh trong mô thịt cá và bắt đầu chờ thời cơ. Khi người ăn phải thịt cá sống, tái có nhiễm ấu trùng sán dây, các ấu trùng này sẽ xâm nhập vào ruột non và phát triển thành sán trưởng thành. Ngoài ra, sán cá còn ký sinh ở các loại động vật có ăn cá, chẳng hạn như chó, gấu và các loài động vật có vú khác.

2. Nhiễm sán dây cá nguy hiểm như thế nào?

Đa phần bệnh nhân nhiễm sán dây cá thường không biểu hiện triệu chứng khi nhiễm lượng sán ít. Trường hợp nhiễm nhiều, bệnh sẽ có những triệu chứng rõ ràng hơn, như đau bụng, rối loạn tiêu hóa, mệt mỏi, liệt các chi, thậm chí có thể dẫn đến những biến chứng nặng, chẳng hạn như tắc ruột, nôn ói ra nhiều thước sán dẫn đến nghẹt thở, đôi khi gây trụy tim mạch. Bệnh do sán dải cá có đặc điểm là gây ra hội chứng thiếu máu do thiếu hụt vitamin B12, xét nghiệm cận lâm sàng thấy hồng cầu to và non, tăng sắc. Nguyên nhân là do sán dây cá hấp thụ vitamin B12.

Việc chẩn đoán bệnh cần dựa vào các triệu chứng lâm sàng, người có biểu hiện thiếu máu đang sống trong vùng lưu hành bệnh, sau đó thực hiện xét nghiệm phân tìm trứng mới có thể chẩn đoán xác định.

Bệnh nhân nhiễm sán dây cá được điều trị bằng thuốc diệt giun sán như: Paraziquantel, Niclosamide theo hướng dẫn của Bác sĩ. Việc điều trị phải chắc chắn rằng đã diệt được đầu sán, vì nếu phần đầu còn sót lại trong ruột, sán cá sẽ tái phát trở lại. Nếu bệnh nhân có dấu hiệu thiếu máu hồng cầu to, cần dùng thêm vitamin B12 với liệu lượng thích hợp tùy theo mức độ nặng nhẹ, cho đến khi công thức máu được hồi phục ổn định.

Về biện pháp phòng ngừa sán dây cá, có thể thực hiện bằng cách không ăn cá sống hoặc cá chưa được nấu chín kỹ. Nếu ăn sashimi hay sushi (làm từ cá sống), đầu tiên cần đông lạnh để chắc chắn diệt được ấu trùng sán.

• Đóng băng ở -20°C hoặc thấp hơn trong 7 ngày (tổng thời gian).
• Đông lạnh ở nhiệt độ -35°C hoặc thấp hơn cho đến khi đông đá và bảo quản ở -35°C hoặc thấp hơn trong 15 giờ.
• Đông lạnh ở -35°C hoặc ở dưới cho đến khi đông đá và bảo quản ở -20°C hoặc dưới 24 giờ.

Tránh phóng uế bừa bãi xuống sông hồ ao, đặc biệt là khu chăn nuôi.

Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 (phím 0 để gọi Vinmec) hoặc đăng ký lịch khám tại viện TẠI ĐÂY. Nếu có nhu cầu tư vấn sức khỏe từ xa cùng bác sĩ Vinmec, quý khách đặt lịch tư vấn TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn