Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi các bác sĩ Ngoại Tim mạch & Lồng ngực – Trung tâm Tim mạch – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
Phẫu thuật bắc cầu động mạch chủ-động mạch vành là một trong những cách điều trị bệnh thiếu máu cơ tim – hẹp mạch vành phổ biến nhất hiện nay. Đây là một phẫu thuật thực hiện thường quy tại bệnh viện Vinmec.
1. Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành trong điều trị hẹp mạch vành là gì?
Bản chất của phẫu thuật bắc cầu động mạch vành là một loại phẫu thuật tim hở. Trong đó, phẫu thuật viên sẽ sử dụng một đoạn mạch của bản thân bệnh nhân (có thể là động mạch từ trong lồng ngực gọi là động mạch ngực trong trái và phải, động mạch quay ở cẳng tay, tĩnh mạch ở đùi và cẳng chân) dùng làm mảnh ghép để “bắc cầu”, miệng nối gần ghép vào động mạch chủ trong trường hợp mảnh ghép rời, cho phép máu lưu thông trở lại đến phần động mạch vành ở sau vị trí hẹp hoặc bị tắc nghẽn. Nói một cách khác, máu nuôi tim sẽ đi theo một con đường mới, tim không còn bị thiếu máu và khả năng hồi phục lại sức co bóp có thể gần như hoàn toàn nếu phẫu thuật được thực hiện khi tình trạng thiếu máu cơ tim còn khả năng hồi phục. Người bệnh có thể hoạt động thể lực lại như trước kia, các triệu chứng sẽ nhanh chóng biến mất, chất lượng cuộc sống cải thiện đáng kể.
2. Đối tượng chỉ định thực hiện phẫu thuật bắc cầu động mạch vành
Người lớn tuổi, tiền căn có bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường thường dễ mắc bệnh tim thiếu máu cục bộ
Bệnh tim thiếu máu cục bộ là bệnh khá thường gặp trong đời sống hiện nay. Các đối tượng thường dễ mắc bệnh là người lớn tuổi, tiền căn có bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu và hút thuốc lá. Nguyên nhân gây bệnh là do mạch máu nuôi tim bị xơ vữa, gây tắc nghẽn, hạn chế máu lưu thông đến cung cấp máu và chất dinh dưỡng cho tim, khiến tim bị thiếu máu và co bóp kém, giảm khả năng tống máu. Nếu tình trạng thiếu máu kéo dài, tế bào cơ tim vùng thiếu máu sẽ chết dần, tạo thành tổ chức sẹo, và bệnh trở thành bệnh tim thiếu máu cục bộ có suy tim nặng không hồi phục.
Bên cạnh việc thay đổi lối sống, dùng thuốc kiểm soát huyết áp cũng như các yếu tố nguy cơ khác, cách điều trị tối ưu trong các trường hợp bệnh cơ tim thiếu máu cục bộ là tái lưu thông mạch vành để làm tăng lượng máu tới nuôi tim. Biện pháp can thiệp tối thiểu là nong và đặt ống thông (stent) hay can thiệp hoàn toàn bằng biện pháp phẫu thuật bắc cầu. Trong đó, phẫu thuật bắc cầu động mạch vành là cách thức điều trị triệt để nhất, đặc biệt là trong các trường hợp nhiều nhánh mạch vành cùng lúc đều bị hẹp hoặc một nhánh bị hẹp nhiều chỗ. Đây cũng là biện pháp được khuyến cáo khi người bệnh có tiền căn đái tháo đường, thời gian sống còn dài, có các khiếm khuyết khác cần sửa chữa trong tim kèm theo và nhất là nguy cơ phẫu thuật chấp nhận được.
Chỉ định: Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành có chỉ định ở những bệnh nhân có chẩn đoán bệnh cơ tim thiếu máu cục bộ do hẹp các mạch vành chính và các nhánh có kích thước lớn hơn 1 mm. Theo khuyến cáo của Hội Tim mạch Việt Nam, Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ và Châu Âu, phẫu thuật bắc cầu chủ vành có lợi hơn can thiệp mạch vành trong. Bệnh nhân có bệnh lý mạch vành nặng và suy chức năng thất trái, chỉ định mổ bắc cầu bao gồm: Hẹp thân chung động mạch vành trái hoặc cả hai động mạch liên thất trước và động mạch mũ của động mạch vành trái; bệnh lý cả ba thân động mạch vành, đặc biệt với chức năng thất trái giảm; bệnh lý hai thân động mạch vành với hẹp động mạch liên thất trước hơn 75% ở vùng trước chỗ chia nhánh động mạch liên thất đầu tiên. Ngoài ra, nếu bệnh nhân đồng thời cũng cần những sửa chữa khác trong tim như thay van tim, sửa chữa van tim, vòng van thì cũng nên chỉ định phẫu thuật bắc cầu thay vì đặt stent. Nhìn chung, phẫu thuật bắc cầu động mạch vành có phổ chỉ định rộng hơn so với đặt stent. Nói một cách khác, hầu hết các bệnh nhân chỉ định đặt stent đều có thể là “ứng viên” của phẫu thuật bắc cầu.
Phẫu thuật sẽ không thích hợp trên các đối tượng có chức năng thất trái kém không đáp ứng được về huyết động, các buồng đã dãn lớn và khó hồi phục, các đối tượng có nguy cơ cao khi phẫu thuật hoặc thời gian sống ngắn, chất lượng cuộc sống đã kém. Đồng thời, phẫu thuật cũng sẽ không đạt được tính hiệu quả của nó nếu bệnh nhân chỉ hẹp một đoạn ngắn trên một nhánh mạch vành đơn độc.
3. Quy trình thực hiện phẫu thuật bắc cầu động mạch vành
Mảnh ghép động mạch ngực trong trái
Trước khi thực hiện phẫu thuật bắc cầu động mạch vành, mọi bệnh nhân đều được thăm khám kỹ lưỡng, thực hiện các cận lâm sàng cần thiết để đánh giá có thực sự phù hợp can thiệp này hay không. Nếu chẩn đoán không rõ ràng, các triệu chứng của tim bị thiếu máu cục bộ quá mơ hồ, đôi khi bác sĩ sẽ chỉ định thêm các kiểm tra gắng sức, xem xét tình trạng đáp ứng của cơ tim. Ngoài ra, bệnh nhân cũng sẽ được chụp mạch vành, xác định các vị trí tắc hẹp, đánh giá chiến bước can thiệp và thăm khám tiền mê, các xét nghiệm tiền phẫu cũng sẽ song song được thực hiện nhằm đánh giá tổng thể tình trạng các cơ quan khác trong cơ thể như phổi, gan, thận, não và mạch máu.
Khi đã có chỉ định, bệnh nhân sẽ được sắp xếp trước ngày giờ để chuẩn bị, nhịn ăn và vệ sinh cơ thể. Đến đúng hẹn, người bệnh sẽ được đưa lên phòng mổ, gây mê và thời lượng cuộc phẫu thuật sẽ tùy vào mức độ tắc nghẽn mạch vành, chiến lược can thiệp cũng như các sửa chữa trong tim kèm theo.
Các bác sĩ sẽ gây mê giảm đau cho bệnh nhân. Cuộc mổ bắc cầu động mạch chủ- động mạch vành thường kéo dài 3-4 giờ. Đường mổ tiêu chuẩn qua đường giữa xương ức không có cắt cơ và cuối cuộc mổ sẽ kết hợp lại xương ức bằng các sợi chỉ thép không gỉ. Sau khi khám sát trực tiếp tim và khảo sát hệ mạch vành, các bác sĩ tiến hành phẫu tích các mảnh ghép tự thân để bắt cầu, ưu tiên dùng động mạch ngực trong trái xuất phát từ động mạch dưới đòn trái và chạy dọc sau bờ trái xương ức, tiếp đến là các tĩnh mạch hiển lấy từ chân và động mạch ngực trong phải hoặc động mạch quay lấy từ cẳng tay.
Đối với mảnh ghép động mạch ngực trong trái hoặc phải có cuống thì chỉ cần làm miệng nối xa trên mạch vành sau vị trí hẹp hoặc tắc nghẽn, đối với mảnh ghép rời thì phải làm hai miệng nối: Đầu gần trên động mạch chủ lên và đầu xa trên mạch vành. Để thực hiện miệng nối xa trên mạch vành, vùng làm miệng nối phải không di chuyển và kiểm soát chảy máu khi mở dọc động mạch vành. Có 2 kỹ thuật hiện nay được áp dụng
- Kinh điển là kỹ thuật có dùng máy tim phổi nhân tạo hay còn gọi là máy tuần hoàn ngoài cơ thể. Kỹ thuật này đòi hỏi phải đưa máu ra hệ thống ống dẫn bằng nhựa đặc biệt, tiếp xúc với không khí và màng trao đổi khí nên ít nhiều sẽ dẫn đến các tác dụng có hại. Kỹ thuật này cũng cần cặp lại động mạch chủ và bảo vệ cơ tim bằng bơm dung dịch liệt tim để tim ngưng đập trong quá trình thực hiện các miệng nối xa. Một số tác dụng phụ của máy tim phổi nhân tạo và liệt tim có thể xảy ra tùy theo thời gian chạy máy kéo dài hoặc liệt tim kéo dài.
- Kỹ thuật tim đập không dùng máy tuần hoàn ngoài cơ thể được thực hiện khi tim vẫn đập, không làm liệt tim. Bác sĩ phẫu thuật bộc lộ các vùng cần bắc cầu bằng cách khâu các sợi chỉ treo trên màng tim và kéo căng chỉ treo để bộc lộ các vùng tim theo mong muốn. Tim vẫn tiếp tục đập và đảm bảo huyết động của bệnh nhân. Vùng mạch vành cần mở dọc để làm miệng nối xa được ổn định bằng một giá đỡ chuyên dụng. Kỹ thuật này đòi hỏi bác sĩ phẫu thuật phải được đào tạo mổ mạch vành cơ bản với tim đập sau đó trải qua huấn luyện riêng cho kỹ thuật tim đập. Kỹ thuật này phụ thuộc tay nghề của bác sĩ phẫu thuật, ưu điểm là tránh được thiếu máu cơ tim toàn bộ trong mổ có dùng máy tim phổi nhân tạo có cặp động mạch chủ, tránh được các tác dụng phụ có hại của máy tim phổi nhân tạo
Sau khi cuộc mổ kết thúc, người bệnh sẽ chuyển sang phòng hồi sức và tập dần khả năng vận động cũng như tuân thủ điều trị nội và tái khám kiểm tra chức năng tim mạch mỗi tháng sau đó.
4. Cần theo dõi sau phẫu thuật bắc cầu động mạch vành như thế nào?
Ngay sau phẫu thuật bắc cầu động mạch vành, máu đã được theo một con đường khác dẫn dắt đến nuôi dưỡng cơ tim, từ đó các triệu chứng thiếu máu cơ tim sẽ được cải thiện hoàn toàn. Nếu bệnh nhân đã suy tim trước đó, cảm giác mệt mỏi, khó thở liên tục cũng nhanh chóng thuyên giảm. Từ đó, bệnh nhân sẽ quay lại những động tác trong sinh hoạt hằng ngày như trước kia mà không gặp khó khăn gì. Nếu tuân thủ theo các bài luyện tập thể lực phục hồi chức năng tim mạch, chắc chắn khả năng gắng sức cũng sẽ được nâng cao, chất lượng sống cải thiện ngoạn mục.
Tuy nhiên, trong mỗi lần tái khám sau đó, bác sĩ vẫn luôn theo dõi liệu các triệu chứng thiếu máu cơ tim có còn tái diễn hay không, bệnh nhân giảm hoặc không phục hồi khả năng gắng sức hoặc nghi ngờ các dấu hiệu của loạn nhịp tim… Nếu có bất kì biểu hiện nào, người bệnh cần đi khám lại sớm. Nhiều khả năng người bệnh được chụp mạch vành kiểm tra sự thông nối của “bắc cầu”.
5. Ưu điểm khi phẫu thuật bắc cầu động mạch vành tại Vinmec
Theo thống kê chung trên thế giới, 95 % các bệnh nhân mổ bắc cầu động mạch chủ-động mạch vành là an toàn và 1-2% bệnh nhân không may tử vong sớm sau phẫu thuật.
85% bệnh nhân phẫu thuật bắc cầu động mạch chủ-động mạch vành tại Bệnh viện Vinmec Central Park được thực hiện kỹ thuật tim đập không dùng máy tim phổi nhân tạo. Cho đến hiện nay, tất cả các ca mổ thực hiện thành công, 100% bệnh nhân sống và ra viện sau mổ không có di chứng. Biến chứng xảy ra sau mổ không đáng kể và được điều trị ổn định. Bệnh nhân mổ bắc cầu mạch vành tại Vinmec sử dụng phương pháp gây tê mặt phẳng cơ dựng sống (ESP) thay cho morphin giảm đau, giảm thời gian nằm viện, phục hồi nhanh sau mổ. Hầu hết bệnh nhân tránh được tác dụng có hại của máy tuần hoàn ngoài cơ thể nếu chưa đặt quá nhiều stent trước đó hoặc giai đoạn bệnh tiến triển quá nặng.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park được trang bị hệ thống máy móc và kỹ thuật tiên tiến nhất như: Máy EV 1000 theo dõi huyết động nâng cao; Áp dụng kỹ thuật mổ không đau; Rút ngắn thời gian nằm viện và biến chứng không mong muốn. Cùng với cơ sở vật chất có chất lượng tương đương các nước tiên tiến, đội ngũ bác sĩ chuyên khoa Tim mạch can thiệp – Phẫu thuật tim dày dặn kinh nghiệm và đã được đào tạo bài bản với các chuyên gia hàng đầu khu vực cũng như thế giới tại Vinmec Central Park bao gồm
- Bác sĩ Chuyên khoa I Nguyễn Đức Viên
- Thạc sĩ Đỗ Nguyễn Thùy Đoan Trang
- Thạc sĩ, Bác sĩ Hồ Thị Xuân Nga
- Bác sĩ, Tiến sĩ Trần Văn Hùng
- Bác sĩ Nguyễn Đức Hiền
- Bác sĩ, Thạc sĩ Huỳnh Khiêm Huy
- Bác sĩ Nguyễn Hồng Vinh
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 (phím 0 để gọi Vinmec) hoặc đăng ký lịch khám tại viện TẠI ĐÂY. Nếu có nhu cầu tư vấn sức khỏe từ xa cùng bác sĩ Vinmec, quý khách đặt lịch tư vấn TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn
