Cá Swai là loại cá vừa có giá cả phải chăng, hương vị dễ chịu vừa có giá trị về dinh dưỡng, được Việt Nam xuất khẩu sang thị trường Mỹ trong vài thập kỷ qua. Tuy nhiên, nhiều người ăn swai có thể không nhận thức được những những nguy cơ tiềm ẩn về sức khỏe do loại cá này thường được nuôi tại các trang trại cá lớn.
1. Swai là gì và đến từ đâu?
Swai là một loài cá thịt trắng, có kết cấu chắc chắn và hương vị trung tính. nên dễ dàng được kết hợp với nhiều nguyên liệu khác khi chế biến món ăn. Theo Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ (NOAA), swai được xếp hạng là loài cá phổ biến thứ sáu trong cả nước.
Cá Swai có nguồn gốc từ sông Mê Kông, Châu Á. Tuy nhiên, swai được nhập khẩu nhiều nhất từ ở các trang trại cá ở đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam, là một trong những nơi xuất khẩu cá swai lớn nhất trên thế giới.
Ban đầu khi swai nhập khẩu vào Mỹ được gọi là cá da trơn châu Á. Sau đó chúng được đặt tên khoa học là Pangasius hypophthalmus. Tên gọi khác của swai và một số loài tương tự là panga, pangasius, sutchi, cream dory, sọc catfish, Vietnam cat, tra, basa, và – mặc dù nó không phải là cá mập – nó vẫn được gọi là cá mập óng ánh hoặc cá mập Xiêm.
2. Giá trị dinh dưỡng
Cá rất tốt cho sức khoẻ do chúng cung cấp protein nạc và chất béo omega-3 có lợi cho tim. Hàm lượng protein trong thịt cá swai là trung bình so với các loại cá thông thường khác, nhưng nó cung cấp rất ít chất béo omega-3.
Một khẩu phần 113 gram thịt cá swai chưa nấu có chứa:
- Calo: 70
- Protein: 15 gram
- Chất béo: 1,5 gram
- Chất béo omega-3: 11 mg
- Cholesterol: 45 gram
- Carbs: 0 gram
- Natri: 350 mg
- Niacin: 14% lượng khuyến nghị hàng ngày tham khảo
- Vitamin B12: 19% lượng khuyến nghị hàng ngày
- Selen: 26% lượng khuyến nghị hàng ngày
Cá Swai chứa lượng vi chất quan trọng cho sức khỏe người dùng
So sánh với các loại cá khác, 113 gam cá hồi sẽ cung cấp 24 gram protein và 1.200 mg chất béo omega-3, trong khi 113 gram cá da trơn Mỹ chứa 15 gram protein và 100 – 250 mg chất béo omega-3.
Natri trong cá swai có thể cao hơn hoặc thấp hơn con số được cung cấp ở trên tuỳ thuộc vào lượng natri tripolyphosphate và các chất phụ gia được cho vào trong quá trình bảo quản và chế biến.
Swai có một nguồn selenium tuyệt vời. Chúng còn là nguồn cung cấp niacin và vitamin B12 rất tốt. Tuy nhiên, hàm lượng các chất này trong cá thay đổi tùy thuộc vào những loại thức ăn cho cá được ăn suốt quá trình nuôi tại các trang trại.
Cá swai thường không có chế độ ăn uống lành mạnh. Chúng thường ăn cám gạo, đậu nành, cải dầu. Các sản phẩm đậu nành và cải dầu thường được được gây biến đổi gen và có thể không phải là một thực phẩm lành mạnh kể cả đối với cá. Tuy nhiên đây là một vấn đề gây tranh cãi.
3. Các vấn đề về môi trường liên quan đến trang trại cá swai
Ảnh hưởng của các trang trại nuôi cá swai đối với hệ sinh thái là mối quan tâm chính của cộng đồng và các nhà hoạt động môi trường. Chương trình “đánh giá các hải sản trên vịnh” đã liệt kê swai là một loại cá nên tránh, vì một số trang trại cá swai thực tế đã tạo ra các chất thải trong quá trình chăn nuôi và đổ bất hợp pháp xuống sông.
Việc xử lý nước thải không đúng được cho là một nguyên nhân chính vì các trang trại nuôi cá swai sử dụng rất nhiều chất hóa học, bao gồm thuốc khử trùng, thuốc chống ký sinh trùng và thuốc kháng sinh.
Ngoài ra ngành chăn nuôi này còn đổ ra môi trường một lượng chất thuỷ ngân ở mức độ chấp nhận được. Tuy nhiên, trong một nghiên cứu khác, nhóm nghiên cứu đã chỉ ra mức thủy ngân thải ra từ các trang trại swai cao hơn 50% sơ mới mức giới hạn đưa ra của Tổ chức Y tế Thế giới.
Những vấn đề này cho thấy sự cần thiết phải đảm bảo chất lượng nước nuôi cá tốt hơn tại các trang trại nuôi cá swai và cần kiểm tra chặt chẽ hơn về chất lượng của cá trong quá trình xuất khẩu.
Hình ảnh loại cá Swai trên thị trường hiện nay
4. Thuốc kháng sinh được sử dụng rất nhiều tại các trại nuôi cá swai
Khi cá swai và các loại cá khác được nuôi chung trong môi trường cá đông đúc, nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm ở cá tăng lên. Trong một nghiên cứu, 70 – 80% mẫu cá swai xuất khẩu sang Ba Lan, Đức và Ukraine đã bị nhiễm vi khuẩn Vibrio, một loại vi khuẩn thường gây ra ngộ độc thực phẩm ở người.
Để chống lại nhiễm trùng do vi khuẩn, swai thường được cho dùng kháng sinh và các loại thuốc khác. Do đó, dư lượng kháng sinh có thể vẫn còn tồn dư trong cá, và ngấm xuống nguồn nước gần đó.
Trong một nghiên cứu về hải sản nhập khẩu, swai và một số hải sản ở châu Á khác thường xuyên vượt quá mức giới hạn về dư lượng thuốc kháng sinh tồn dư cho phép. Việt Nam có số lần vi phạm nhiều nhất trong số các quốc gia xuất khẩu cá.
Cách đây không lâu, 84.000 pound philê cá swai đông lạnh nhập khẩu từ Việt Nam và phân phối ở Mỹ đã bị thu hồi do không đáp ứng các yêu cầu của Hoa Kỳ về dư lượng thuốc và các chất gây ô nhiễm khác trong thực phẩm.
Ngoài ra, ngay cả khi cá đáp ứng được tiêu chuẩn về tồn dư kháng sinh và các dư lượng thuốc khác, việc sử dụng thường xuyên các loại thuốc này có thể thúc đẩy sự kháng kháng sinh ở cá và tồn tại trong thịt cá.
Một số loại kháng sinh được sử dụng ở cá tương tự như loại dùng điều trị các bệnh nhiễm trùng ở người. Nếu các nông trại sử dụng quá mức và vi khuẩn trở nên kháng thuốc, hậu quả là con người ngày càng không có phương pháp điều trị hiệu quả đối với một số bệnh.
5. Bạn có thể ăn phải các món ăn chế biến từ cá swai tại nhà hàng mà không hề biết.
Trong một nghiên cứu của Oceana, một tổ chức bảo tồn đại dương quốc tế, swai là một trong ba loại cá thường được sử dụng thay thế cho các loại cá đắt tiền hơn. Trên thực tế, swai đã được bán dưới dạng 18 loại cá khác nhau – thường được dán nhãn sai là cá rô, cá mú hoặc cá đế vương.
Việc dán nhãn sai như vậy được ghi nhận tại các nhà hàng, siêu thị và cả các nhà máy chế biến hải sản. Đôi khi việc dán nhãn sai này là hành vi lừa đảo có chủ ý vì swai có giá thành thấp hơn. Một số trường hợp khác là sự vô tình.
Cá Swai được sử dụng tại một số nơi thay thế cho các loại cá đắt đỏ
Hải sản thường di chuyển một quãng đường dài từ điểm đánh bắt được đến nơi bạn mua, khiến việc truy tìm nguồn gốc thực sự của nó trở nên khó khăn hơn. Chẳng hạn, không dễ để chủ nhà hàng kiểm tra xem các thông tin được ghi trên hộp cá mà họ mua là chính xác hay sai sự thật.
Hơn nữa, rất khó để xác định chính xác tên loại cá mà bạn đang ăn, chẳng hạn như nếu bạn đang gọi món bánh mì kẹp cá tại một nhà hàng mà không có yêu cầu cụ thể loại cá được sử dụng trong chiếc bánh mì kẹp của bạn, thì đó có thể là swai.
Trong một nghiên cứu về các sản phẩm cá được phục vụ tại 37 nhà hàng ở một thành phố phía đông nam Hoa Kỳ, khoảng 67% các món ăn ghi một cách đơn giản trên menu là “cá” thì thực ra là cá swai.
6. Cách mua swai và các lựa chọn thay thế tốt hơn
Nếu bạn thích swai, hãy mua từ các thương hiệu có uy tín và được các tổ chức sinh thái chứng nhận về chất lượng, có in logo trên bao bì. Các chứng nhận đó cho thấy nỗ lực giảm các chất thải từ nông nghiệp làm gia tăng biến đổi khí hậu và gây hại cho chất lượng nước.
Ngoài ra, bạn không nên ăn swai sống hoặc ăn cá tái sống. Bạn nên nấu cá đến khi nhiệt độ của cá đạt được tối thiểu là 62,8oC để tiêu diệt các vi khuẩn có hại, như Vibrio.
Nếu bạn không chọn swai, có rất nhiều lựa chọn thay thế tốt. Nếu bạn muốn chọn cá giàu omega-3, để tránh tồn dư thủy ngân trong cá bạn có thể chọn cá hồi hoang dã, cá mòi, cá trích, cá cơm, và cá hồi nước ngọt.
Cuối cùng, bạn hãy ăn nhiều loại cá khác nhau thay vì luôn ăn 1 loại cá. Điều này giúp giảm thiểu nguy cơ tiêu thụ quá mức các chất ô nhiễm trong cùng 1 loại cá.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 (phím 0 để gọi Vinmec) hoặc đăng ký lịch khám tại viện TẠI ĐÂY. Nếu có nhu cầu tư vấn sức khỏe từ xa cùng bác sĩ Vinmec, quý khách đặt lịch tư vấn TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn
